Helena Modrzejewska

Wielka szkoda, że nie jest i nie będzie nam dane zobaczyć, jak grała na scenie. Pozostaje nam polegać na wspomnieniach innych – i fantastycznych zdjęciach, w tym fotografii Walerego Rzewuskiego, którą dodajemy jako ilustrację.

Nazywana największą polską aktorką, Helena Modrzejewska przyszła na świat w 1840 roku w Krakowie. Wychowana na pensji i u sióstr prezentek, karierę robiła najpierw we Lwowie, a potem w Warszawie. W ów wieczór Modrzejewska, postępując od zera, doprowadziła w finale V aktu widownię do krańcowego entuzjazmu – pisał recenzent Józef Szczublewski po jednej z premier.

Grała Skierkę w Balladynie i Amalię w Zbójcach Schillera, ale najbardziej pokochała role szekspirowskie, tworząc niezapomniane kreacje Ofelii z Hamleta czy Lady Makbet. Łącznie zagrała w 260 rolach. Chóry krytyków ceniły ją za świetną pracę z głosem, dar stopniowania emocji i pełne stapianie się z ogrywanymi postaciami.

Krynicę odwiedziła Modrzejewska po raz pierwszy w 1866 roku z grupą krakowskich aktorów. Wycieczki robiliśmy przeważnie pieszo, gdyż pieniędzy mieliśmy skąpo; wszystko na co mogliśmy sobie pozwolić – to był przewodnik, który nosił nasze prowianty i koce. Niektórzy zabierali ze sobą teksty ról…. Gdy nadchodziła godzina albo dwie odpoczynku, czytaliśmy nasze role, siedząc na skałach pokrytych mchem, mając jako otoczenie najzieleńsze gałęzie szpilkowego lasu, fantastyczne skały, oddychając przepysznym powietrzem górskiej dziczy – pisała we wspomnieniach.

To samo, deszczowe lato spędzał u krynickich wód inny gigant polskiej kultury tego okresu – Józef Kraszewski. We wspomnieniach współczesnych mu kuracjuszy, wykorzystał ten czas najlepiej jak mógł, choć sam przyznawał z zabawną skromnością, że choć zupełnie nic nie robię, napisałem 5-aktowy dramat, który przepisuję. Sama Modrzejewska wracała jeszcze do Krynicy kilkukrotnie, już czysto rekreacyjnie (Ja Krynicę bardzo cenię. Przeurocze uzdrowisko. Kiedy podróż z Krakowa przyspieszono, przyjeżdżałam tu, gdy zmęczyłam się grą na scenie – to także z jej autobiografii).

Ostatni etap życia Modrzejewskiej otworzyła szalona zamorska eskapada z Henrykiem Sienkiewiczem, kiedy wraz z autorem Quo vadis i przyjaciółmi postanowiła…. wynająć ranczo w Kalifornii. Ślady tych zdarzeń przechowały się w twórczości przyszłego noblisty w jego Szkicach węglem. Farmerski biznes co prawda nie wypalił, ale Modrzejewska (już jako Helena Modjeska) kontynuowała karierę aktorską za oceanem, wsławiając się głośnymi angażami w California Theatre i na scenach Nowego Jorku. Zmarła w 1909 roku.

W 2021 roku Centrum Kultury w Krynicy wystawiło w Pijalni Głównej spektakl Madame Helena Modrzejewska, w którym dziecięce i młodzieżowe grupy odtworzyły sceny z życia aktorki.